Προσάρμωσις –adaptation –
τῆς ψαλτιϰῆς εἰς ὅλας τὰς γλώσσας τῆς οἰϰουμένης:
μία περίπτωσις τῆς ϑεωρίας τοῦ τύπου –formulism-
εἰς τὴν μεταϐίϐασιν μνήμης.
Georgios K. MICHALAKIS,
ὑπὸ τοῦ Γεωργίου Κ. Μιχαλάϰη
Λαϰεδαίμον τῇ καταγωγῇ, ἐϰ νῆσου Μοντρεάλ, Καναδᾶ.
Πρωτοϰανονάρχου Στυλιανοῡ μαϑητής.
Χημειϰὸς(B.Sc.), Βιολόγος(M.Sc.), Φοιτητὴς Ἰατριϰῆς (M.D.-Ph.D. student), Φοιτητὴς Μουσιϰολογίας (M.A. candidate) ϰαὶ Ψάλτης
(jpg image: neumes and transcription)

(pdf: neumes only)

(audio)

Τὸ παρὸν Χερουϐιϰὸν εἰς τὴν ἀγγλιϰὴν εἶναι “προσαρμωγὴ” ὡς πρὸς διάϕορα ἑλληνιϰὰ πρωτότυπα ϰαὶ ὄχι ἁπλῶς μία ϰαινὴ “σύνϑεσις”.

Τῇ αἰτήσει τοῦ ἀγαπητοῦ συναδέλϕου, ϰυρίου Δημητρίου Χοῦπα, προσϕέρω εἰς τὸ ψαλτοϕιλές ϰοινὸν μίαν συνοπτιϰὴν ἐπισϰόπησιν τοῦ ϑέματος τῶν προσαρμώσεων, διὰ τοῦ ὀποίου ϑέλω γράψαι ἐϰτενέστερα εἰς τὸ μέλον, Θεοῦ ϑέλοντος.

Διὰ τὰ διάϕορα ὀρϑογραϕιϰὰ ϰαὶ ἐϰϕραστιϰὰ λάϑη, ζητῶ ἐξ ἀρχῆς συγνώμην, ϰαὶ ἡ ϰάϑε διόρϑωσις ἀλλὰ ϰαὶ γνώμη περὶ τῶν γραϕομμένων εἶναι ἐπιϑυμιτέα ϰαὶ εὐπρόσδεϰτος.



Πηγὴ τῆς μεϑόδου προσάρμωσις ψαλτιϰῆς
Ἀπὸ τὰς παλαιοτέρας προσαρμώσεις ἀϕορώντας τὴν ψαλτιϰὴν ἔχομεν ἐϰ τῆς ἐποχῆς 1000 μ.Χ., εἰς τὰ λεγόμενα ῞Γρηγοριανὰ” Λατινιϰὰ ϰείμενα, ὄπου γίνεται προσπάϑεια ἀπὸ τοὺς ψάλλοντας ἐν τῇ Δυτιϰῇ προ-σχισματιϰῇ Ἐϰϰλησία ὄπως μιμηϑοῦν τὸ ϰατὰ δύναμιν τὸν τρόπον τοῦ ψάλλειν τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀλλὰ ϰαὶ τὴν ὅλην ὑμνολογιϰὴν μελωδίαν. Ἀργότερον, ἔχομεν παραδείγματα ϰαὶ ἄλλων ἐπιτυχημένων, ἀλλὰ πάντοτε παραδοσιαϰῶν, παροσαρμώσεων τῆς ψαλτιϰῆς εἰς γλώσσας ὄπως τὴν σλαϐωνιϰὴν ϰαὶ τὴν ῥουμανιϰὴν. Ἡ μελέτη ὅλων αὐτῶν τῶν προσαρμώσεων ὀδηγεῖ εἰς συμπεράσματα ϰαὶ “νόμους” τοὺς ὀποίους, δυστυχῶς, ἀγνοοῦν τόσον οἱ Ἕλληνες σύνχρονοι “μελουργοὶ” ὄσον ϰαὶ οἱ προσϕέροντες ψαλτιϰὴν εἰς τὰς νέας διεϑνὲς γλώσσας ὄπως τὴν ἀγγλιϰὴν ϰαὶ τὴν γαλλιϰήν.


“ Ὁ τύπος διασώζει τὴν οὐσίαν” - formulism,
Ἡ ὅλη ᾿ἐργασία μίας “προσάρμωσης” ἐξαρτᾶτε ἀπὸ διάϕορες “προτεραιώτητες”, ϰαὶ ϰατατάσσεται ϰαὶ αὐτὴ εἰς τὴν ϑεωρίαν “μετάδωσις μνήμης διὰ χρήσεως τύπων”, ἡ ὀποῖα ϰυϐερνὰ τὸν τρόπον μὲ τὸν ὀποῖον μανϑάνει ϰαὶ μεταδίδει τις διάϕορα στοιχεία ἐπιϰοινωνίας, ὄπως μίαν γλῶσσαν, μίαν παραδοσιαϰὴν μουσιϰὴν, τὸν τρόπον τοῦ προσεύχεσϑε ἐν ϰοινῷ ϰαὶ τὴν ψαλτιϰὴν.


Δύο “τύποι” = formula, formule διεϑύνουσιν τὴν μουσιϰὴν γραϕὴν τῆς ψαλτιϰῆς:
α) ὁ τονισμὸς τῶν λέξεων, δηλαδὴ ὁ τονιϰὸς τύπος τοῦ ϰειμένου, ϰαὶ
ϐ) ὁ ἀντίστοιχος μουσιϰὸς τύπος, τοῦ ὀποίου ἡ ἐπιλογὴ ἔχει γίνει διὰ μέσου αἰώνων ἐντὸς τῶν πλαισίων τῆς ϰοινῆς προσευχῆς, τοῦ ὀποίου ἡ ϰαταγραϕὴ πέρασε διάϕορα στάδια στενογραϕίας ϰαὶ ἐξηγήσεως, ὄπως μᾶς ἔλϑη σήμερον ἐν μορϕῇ ἀναλυτιϰῇ, ἀλλὰ ϰλασσιϰῇ, ὡς εἱρμολογιϰός, στιχηραριϰὸς ἤ παπαδιϰὸς.
Αἱ διάϕοραι προσαρμώσεις ἐὼς τὴν ἐποχὴν τοῦ 1850 ἔχουσιν ϰρατήσει τὴν ϰλασσιϰὴν, ἑλληνιϰὴν γραϕὴν τῶν τριῶν διδασϰάλων (π.χ. ὁ Πέτρος ὁ ἐξ Ἐϕέσου, Ἐϕέσιος λεγόμενος, μᾶς ἔχει ἀϕήσει ψαλτιϰὴν εἰς ἑλληνιϰὴν ἀλλὰ ϰαὶ ῥουμανιϰήν). Θὰ ἐξηγήσω ϰάτωϑεν ὀρισμένας δῆϑεν “ϰαινοτομίας”, αἱ ὀποίαι εἶναι ἀναπόϕευϰτες, ἔνεϰεν τῆς διαϕορᾶς τῶν τονιϰῶν τύπων τῆς ῥουμανιϰῆς γλώσσας ϰαὶ τῆς ἐλλήψεως ἀντιστοίχων ἑλληνιϰῶν τονιϰῶν τύπων.

Ὑμνογραϕία ϐάσει σωστὴς ϑεολογίας, χρήζουσα διαϕόρους ἰσότιμους τονιϰοὺς τύπους.
Ἐπειδὴ ἡ χριστιανιϰὴ ὑμνολογία ἔχει ὡς ἀϕετηρία τοὺς ἑλληνιϰοὺς ὕμνους, ϰαὶ ἔχοντας ὑπ’ὄψιν ὄτι ὁ ϰάϑε ὑμνογράϕος ἐγνώριζεν ἐξ ἴσου ϰαὶ τὴν ψαλτιϰὴν, ϰαταλαϐαίνει τις ὄτι, ἐὰν ϰαὶ προσέτεϑε ποτὲ μίαν ἤ ϰαὶ περισσοτέρας συλλαϐάς εἰς τὸν ὕμνον, εἶχε τουλάχιστον δύο λόγους νὰ τὸ ϰάμνει:

α) ἴνα ἀποδώσει σωστὰ τὸ ϑεολογιϰὸν περιεχόμενον ϰαὶ

ϐ) γνώστης τῆς ψαλτιϰῆς ὥν, ὑπέϑετε ὅτι ὁ ψάλλων τὸ τᾶδε προσόμοιον ϑὰ εὔρησϰε “ἐϰ μνήμης” τὸν ἀρμόζοντα μουσιϰὸν τύπον ὡς πρὸς τὰς ἐπιπρόσϑετας ἤ ϰαι ἐλλείπουσας συλλαϐάς.

Ἰσοδυναμία διαϕόρων ὁμόλογων τύπων ϰαὶ παράδειγμα σχέσεως ἀναμεταξὺ τονιϰοῦ τύπου μετὰ μουσιϰοῦ τύπου

Χαραϰτηρίζοντας μίαν τονισμένην συλλαϐὴν διὰ τοῦ ἀριϑμοῦ “1” ϰαὶ ϰάϑε ἄτονον συλλαϐὴν διὰ τοῦ ἀριϑμοῦ “0” ἔχομεν, πχ. εἰς τὰ ἐωϑινὰ ἐξαποστειλάρια:

Α´ -Τοῖς μαϑηταῖς συνέλϑωμεν
Α´-1-0-0-1-0-1-0-0 = 8 συλλαϐάς

Β´-Τὸν λίϑον ϑεωρήσασαι
Β´- 0-1-0-0-0-1-0-0 = 8 συλλαϐὰς

Ε´- Ἡ ζωὴ ϰαὶ ὀδὸς Χριστὸς
Ε´-0-0-1-0-0-1-0-1 = 8 συλλαϐὰς

Ἐπειδὴ τὰ ἀϰούγωμεν συχνὰ, δὲν ἀντιλαλαμϐανόμαστε ὄτι εἰς τὸ ϰαϑ’ἕνα ψάλλομεν ἄλλην μουσιϰὴν, παρ’ὅλου ὄτι εἶναι « σχεδὸν ἴδια », ϰαὶ ὄτι χρησιμοποιοῦμεν « ὁμόλογους μουσιϰοὺς τύπους ». Στὴν παλαιογραϕιϰὴν στενογραϕείαν, δὲν ἐχρειάζετο ϰαὶ τὸσο νὰ γράψη τις πολλοὺς μουσιϰοὺς χαραϰτῆρας, διότι ὅλοι οἱ ψάλται ἐγνώριζον ὅλους τοὺς ἀντίστοιχους « ὁμόλογους » μουσιϰοὺς τύπους « ἐϰ στήϑους », διότι ἡ μάϑησις ἦτο παραπολυετής. Εἰς τὸ συγϰεϰριμμένον παράδειγμα, ὁ Πέτρος Ἐϕέσιος μᾶς δίδει αὐτοὺς τοὺς ὁμόλογους τύπους εἰς τὴν νέαν, ἀναλυτιϰὴν γραϕήν, οἱ ὀποίοι μᾶς ἐπιτρέπουν, ὁ ϰαϑ’ἔϰαστος, ἴνα ξεϰινήσωμεν τὴν μελωδίαν ἀπὸ τὸν Δι (ἢ τὸν Βου) ϰαὶ νὰ τὴν (ἐπανα)ϕέρωμεν ἐπὶ τοῦ Δι μεϑ’ 8 συλλαϐὰς, ἐϕ’ὄσον ἔγραψε ἐϰτενῶς τὸ ϰάϑε ἐξαποστειλάριον.



Σὲ ἄλλα προσόμοια ὄμως, ὅπου γίνεται ϰαϰή, λελανϑασμένη χρήσις μουσιϰῶν τύπων, οἱ διαϕορὲς τονισμοῦ γίνονται αἴτιον « ϰατάπτωσις » τῆς μελωδίας διότι «σϰοντάπτει » ὁ ψάλλων ἐϕ’ὄσον ἄλλον, ὁμόλογον μέν, μουσιϰὸν τύπον ζητάει ὁ τονισμὸς τοῦ ϰειμένου, ϰαὶ ἄλλον ϐάζει, λόγου ἄγνοιας ϰαὶ, οὖτως, ὁ μουσιϰὸς τύπος εἶναι ἐντελῶς ἀπροσάρμωστος ὠς πρὸς τὰς ἀπαιτήσεις τοῦ τονιϰοῦ τύπου.


Κατηγορίαι μουσιϰῶν τύπων
Κάϑ’ἔϰαστος παλαιογραϕιϰὴ μουσιϰὴ γραμμὴ δύναται νὰ ἔχη πολλὰς « ἐξηγήσεις » εἰς τὴν σύγχρονον γραϕὴν. Ἔχουσιν δὲ εἴτε ῥυϑμιϰὰς διαϕορὰς εἴτε διαϕορὰς ἀναλύσεως.

Εἰς τὴν ῥυϑμιϰὴν ϰατηγορίαν (ϰατανομὴν) τύπων δυνάμεϑα νὰ ϰατατάξωμεν τοὺς ὁμόλογους εἱρμολογιϰούς, στιχηραριϰούς ἢ σαπαδιϰοὺς τύπους. Ὁ ῥυϑμὸς εἶναι ϰριτήριον συνϑέσεως ϰαὶ διανομῆς συλλαϐῶν ἐν τῇ μουσιϰῇ. Ἡ συμμετριϰὴ διανομὴ δίδει σωστὴν ῥυϑμιϰὴν ἔμϕασιν . Καλὸν παράδειγμα, εἶναι τὸ ἀρχαῖον μέλος τοῦ Ἐπινιϰίου ὕμνου. Αὐτὴ ἡ ῥυϑμιϰὴ ἔμϕασις χάνεται ὅταν γίνεται σύντμησις τῶν μουσιϰῶν τύπων. Ἐπὶ παραδείγματι, ἄς συγϰρίνει τις τὰ ἀντίϕωνα τῆς Μεγάλης Παρασϰευῆς ἐϰ τοῦ Δοξασταρίου Πέτρου τοῦ Πελοποννησίου ϰατὰ Πέτρον τὸν ἐξ Ἐϕέσου, μὲ τὰς διαδοχιϰὰς συντμήσεις Στεϕάνου Λαμπαδαρίου (ἐν τῆ Κυψέλῃ) ϰαὶ Κων/νου Πρίγγου (ἐν τῇ Πατριαρχιϰῇ Φόρμιγγῃ - ὑπογραμμίζω: τὴν αὐτούσιον ἔϰδοσιν, ϰαὶ ὄχι τὴν πρόσϕατην ϰαινοτομιϰὴν, ἀλλοιώνων τὴν ϰλασσιϰὴν γραϕὴν ϐάσει Σιμωνοϰαραïτιϰῆς δυτιϰοπρεποῦς νοοτροπίας τε ϰαὶ γραϕῆς).

Ὁ ϰαλὸς ψάλτης πρέπει νὰ γνωρίζει τὴν ῥυϑμιϰὴν σχέσιν αὐτῶν τῶν ῥυϑμιϰῶς ἰσοτίμων, ὁμόλογων μουσιϰῶν τύπων, ἀντιστοιχούντων εἰς ϰάποιον συνϰεϰριμμένον τονιϰὸν τύπον (« 01 »): χάνει μὲν ὡς πρὸς τὴν « ῥυϑμιϰὴν ἔμϕασιν » ϰαὶ συμμετρίαν, ϰερδίζει δὲ ὡς πρὸς τὴν συντόμευσιν τῆς ἀϰολουϑείας ϰαὶ τὴν ϰαλυτεύρευσιν τῆς ϰατανοήσεως τῶν ψαλλομένων ἐϕ’ὄσον αἱ συλλαϐαί εἰσὶν χρονιϰῶς πλησιέστεραι εἰς τοὺς « ρυϑμιϰῶς συντετμημμένους μουσιϰοὺς τύπους ». (Προσωπιϰῶς, ὄμως, προτιμῶ τὴν ϰατὰ δύναμιν χρῆσιν μουσιϰῶν τύπων μὲ σωστὴν « ῥυϑμιϰὴν ἔμϕασην », δηλαδή τὸ Δοξαστάριον ϰατὰ τὸν Πέτρον τὸν Ἐϕέσιον). Πολλάϰις εὐρίσϰωμεν μουσιϰοὺς τύπους παπαδιϰῆς ῥυϑμιϰῆς μελοποιείας εἰς ϰαταλήξεις στιχηραριϰῶν μελῶν, ϰαὶ ἀντιϑέτως, συντετμημμένους μουσιϰοὺς τύπους (μέχρι ϰαὶ εἱρμολογιϰοῦ χαραϰτῆρος) ἐντὸς τοῦ ἰδίου, ἐξ ἄλλου ϰαλῆς ῥυϑμιϰῆς ἐμϕάσεως, στιχηραριϰοῦ μέλους. Οὖτως, οἱ ῥυϑμιϰῶς ἰσότιμοι, ὁμόλογοι μουσιϰοὶ τύποι ἀνταλλάσσονται εἰς τὰ χειρόγραϕα τῆς νέας γραϕῆς, ὡς ϰαὶ πολὺ πιϑανῶς ϑὰ ἐγίνετο ϰαὶ μὲ τὸ προϋπάρχον στενογραϕιϰὸν σύστημα.

Αὐτὴ ἡ «ἀνταλλαγὴ ὁμολόγων μουσιϰῶν` τύπων» ἔχει σοϐαρὴν ἐπίπτωσιν εἰς τὴν πρασορμωγὴν. Ἀντιϑέτως ὡς πρὸς τὴν ἑλληνιϰὴν γλῶσσαν ὄπου προϕέρονται ὅλα τὰ γράμματα, εἰς τὴν ἀραϐιϰὴν, ἀγγλιϰὴν ϰαὶ γαλλιϰὴν δὲν ἰσχύει τὸ ἴδιον. Εἰς τὴν ἀραϐιϰὴν, σὲ ὀρισμένους ὕμνους ὄπου ἠϑέλησαν νὰ ϰρατήσουν τοὺς ἑλληνιϰοὺς μουσιϰοὺς τύπους, ἡ προαέϰτασις ὀρισμένων γραμματιϰῶν ϕϑόγγων (συμϕώνων) τὰ μετατρέπει ἀϰουστιϰῶς εἰς ϕωνήεντα, ϰαὶ τὸ ϰείμενον γίνεται δυσνόητον. Οὖτως, ἀσχολοῦνται ὀρισμένοι μὲ τὴν εὔρευναν συντετμημμένων « τύπων », ἴσως ἀνυπάρϰτων ἔως τοῦ νῦν εἰς τὴν γραϕιϰὴν παράδοσιν, ἀλλὰ ὑπαρχόντων ἐν τῇ προϕοριϰῇ. Αὐτὸν τὸν τρόπον σύντμήσεως ἔχομεν εἰς ῥουμανιϰὲς ὡς ϰαὶ σλαϐονιϰὲς προσαρμώσεις, εἰδιϰὰ τῶν στιχηραριϰῶν Κεϰραγαρίων ϰαὶ Πασαπνοαρίων. Τὸ ἴδιο δύνανται νὰ γίνη ϰαὶ εἰς τὴν ἀγγλιϰὴν ϰαὶ γαλλιϰὴν.

Ἐν δὲ τῇ ἀναλυτιϰῇ ϰατηγορίᾳ (ϰατανομῇ) τύπων δυνάμεϑα νὰ ϰατατάξωμεν τὰς διασήμους πλέον « ἀναλύσεις ». Ὄσο περρισότερα γράϕει ϰανείς, τόσο δεσμεύεται ϰαὶ χάνει ἐλευϑερίαν ἐν τῇ ἐϰτελέσει. Μὲ τὸν ὄρον « ἐλευϑερία » ἐν τῇ ψαλτιϰῇ ἐννοοῦμεν τὴν χρῆσιν τῆς μνήμης, ϰαὶ ὄχι πᾶν αὐϑαίρετον « αὐτοσχεδιασμόν ». Αἱ σημεριναὶ γραϕαὶ ὑπέρπλοϰων ἀναλύσεων ἔχouν μὲν δεσμεύσει ϰαὶ ἐξασϑενήσει τὴν ψαλτιϰὴν, διότι ἡ λεπτομερὲς γραϕὴ ϰάϑε ἀναλύσεως μειώνει τὸν ὀλιϰὸν ἀριϑμὸν ἁναλύσεων ποὺ ϑὰ ἔπρεπε νὰ γνωρίζει τις ἐϰ μνήμης, πολλαπλασιάζουν δὲ ἔως ϰουραστιϰοῦ σημείου τὴν ἐπανάληψιν τῶν ἰδίων ἀϰουσμάτων ἐντὸς τῆς ἰδίας μελωδίας, ϰαὶ γίνεται αἴτιον ἐξασϑένησις λόγου λήψεως χρόνου ἀλλὰ ϰαὶ ϰαϑυστερημμένων (= faltso) λαρρυγγισμῶν. Διὰ τοῦτο ϰαὶ ἡ προτεινόμενη προσάρμωσις τοῦ Χερουϐιϰοῦ ὕμνου χρησιμοποιεῖ τὰς ἀναλύσεις τῆς ϰλασσιϰῆς γραϕῆς τῶν τριῶν διδασϰάλων. Ὄσον ἐλλειπὲς ϰαὶ νὰ ϕαίνονται αὔται αἱ ϰλασσιϰαὶ γραμμαὶ εἰς τοὺς σύγχρονους, ἡ μνήμη πρέπει νὰ ἐξασϰήται μὲ τὴν ἑϰ στήϑους μάϑησιν διαϕόρων ἀναλυσεων τῶν μεγάλων ιἑροψαλτῶν ὄπως τὸν Ἰάϰωϐον Ναυπλιώτην
(http://www.analogion.com/Nafpliotis/index.html)

Αἱ τονιϰαὶ δυσϰολίαι προσαρμώσεως
Ἐὰν μελετήσει τις τὸν τονιϰὸν ϰώδιϰαν (σειρὰν) τῆς ἑλληνιϰῆς, λατινιϰῆς ϰαὶ ἄλλων γλωσσῶν, προσέχει τὰ ἐξῆς :
Τὰ ἑλληνιϰὰ ϰαὶ τὰ Λατινιϰὰ ἔχουν πολλὲς ὀμοιώτητες : Ἡ σειρὰ τῶν λέξεων εἶναι σχεδὸν ἴδια, ϰαὶ ἔχουσιν πολλὰ μηδενιϰὰ « 0 » διὰ ϰάϑε « 1 » δηλαδὴ, ἐν γένει, ἀναμεταξύ τονισμένων συλλαϐῶν ὑπάρχουν πολλαὶ ἄτοναι συλλαϐαί.
Ἡ σειρὰ τῶν λέξεων εἶναι ἄλλη εἰς τὴν ἀγγλιϰὴν ϰαὶ γαλλιϰὴν, ἀλλὰ - ϰαὶ τοῦτον ἐστὶ τὸ σημαντιϰώτερον- ἔχουnσιν ἐπίσης ὀλιγότερα μηδενιϰὰ « 0 » διὰ ϰάϑε « 1 » δηλαδὴ, ἐν γένει, ἀναμεταξύ τονισμένων συλλαϐῶν ὑπάρχουnσιν ὀλιγότεραι ἄτοναι συλλαϐαί.
Παραδείγματος χάριν, ἡ ϕράσις,
Christ, Seigneur, Dieu, gloire à Toi.
ἔχει τονιϰὸν ϰώδιϰαν
1-0-1-1-1-0-1
Κάποια ἀντίστοιχη ϕράσης, ὡς πρὸς τὸν τονισμόν, ϑὰ ἦτο ἡ ἰδιϰή μου „δημιουργία“:

Πάντων, Σύ εἶ, Ἄναξ. Ναὶ...

Δύσϰολα νὰ εὔρη τις τέτοιου εἶδους ἑλληνιϰὴν τονιϰὴν σειρὰν, ἔχουσαν μουσιϰὴν, ἀλλὰ ϰαὶ εἰς τὸν ϰάϑε ἦχον ϰαὶ εἰς τὸ ϰάϑε εἴδους μελοποιείας (Εἱρμολογιϰόν, Στιχηραριϰόν ἤ Παπαδιϰόν). Ἁντιϑέτως, τέτοιου εἶδους Γαλλιϰῆς ἤ ϰαὶ Ἁγγλιϰῆς τονιϰῆς σειρᾶς, μὲ ὀλιγα „0“, ὑπερέχει τῶν ὑπολοίπων.

Ὁ προσαρμώζων ἔχει τρεῖς λύσεις :

- ἢ ϑὰ γνωρίζει ἀπταίστως ἄπασαν τὴν ἑλληνιϰὴν ὑμνολογίαν, ϰαὶ ϑὰ εὔρη τὸ σπανίζων παράδειγμα,
- ἢ ϑὰ δημιουργήσει εὐρετήριον μουσιϰῶν τύπων ϐάσει τῶν τονιϰῶν τύπων,
- ἢ ϑὰ ϐασισϑεῖ εἰς τὰς ἐλλειπὲς γνώσεις του, ϰαὶ, ϐάσει ἑνὸς ἀντίστοιχου, ἀνύπαρϰτου ϰειμένου, ὄπως ἐδημιούργησα ἄνωϑεν, ϑὰ εὔρη ϰάποια λύσιν, εἴτε εἶναι ϰλασσιϰὴ εἴτε εἶναι ἐϕεύρεσις ϰαινή.

Στὶς ῥουμανιϰὲς ϰαὶ σλαϐωνιϰὲς ἐϰδόσεις, ὑπάρχουν „ἐϕευρέσεις“, ἀλλ’ἐπειδὴ δὲν ὑπάρχει ἀντίστοιχος ἑλληνιϰὸς τονιϰὸς τύπος. Οἱ « νέο-ἐϕευρεϑέντες » μουσιϰοὶ τύποι, χρησιμοποιoύνται, πάντως, μὲ σύστημα ϰαὶ σειρὰ, ϰαὶ οὐχὶ ἀνευϑαιρέτως.
Τοιούτου εἴδους εὐρετήριον ἤϑελον νὰ δημιουργήσω, ἀλλὰ μὲta tropou τῷ μάλᾳ ἐπιστημονιϰώτατον, χρησιμοποιώντας προγράμματα μοριαϰῆς ϐιολογίας. Δυστυχῶς, τὸ αὐτὸ δὲν ἰσχύει μετὰ τῶν διαϕόρων προσαρμωστῶν τῶν ἡμερῶν μας.

Κάποιαν ἀξιόλογον ἐργασίαν ἔχει ϰάμνει ὁ Πατήρ Ἐϕραίμ, ϰαὶ σᾶς συνιστῶ ὄπως ἔλϑετε εἰς ἐπιϰοινωνίαν μετ’αὐτοῦ, διὰ μέσου τοῦ διαδυϰτίου, t, ὥστε νὰ σᾶς στείλει, ἐὰν γίνεται, τὸ εὐρετήριόν του (pdf) μὲ μουσιϰοὺς τύπους ὡς ϰαὶ τρόπον προσαρμωγῆς ἑνὸς ὕμνου

Τὸ ἔργον του εἶναι ἀξιόλογον, ἀλλὰ δὲν ἀνταποϰρίνεται ὁλιϰῶς εἰς τὴν ἰδιϰήν μου νοοτροπίαν ϰαι ἐμπειρίαν.

Ἱστότοπος:
http://stanthonysmonastery.org/music/Index.html

Fr. Ephraim: Adaptations

Ἐπιϰοινωνία
Fr Epharim: contact


Ὑπερέχουσα ἀξία τοῦ ϑεολογιϰοῦ ϰειμένου
Διὰ τὴν ὑπερέχουσαν ἀξίαν τοῦ ϑεολογιϰοῦ ϰειμένου δὲν χρειάζεται λόγος. Ἐπιδρᾶ ὄμως, εἰς τὰς μεταϕράσεις, ϰαὶ ἡ ποιϰιλία τρόπων μεταϕράσεως μᾶς ἔχουσιν ϕέρει σήμερον εἰς πολλαπλᾶς μεταϕράσεις στὶς ϰυρίαρχες γλῶσσες, ἀντιϑέτως ὡς πρὸς τὴν ἐννοιαίαν Σλαϐονιϰὴν μετάϕρασιν τῶν ἁγίων Κυρίλλου ϰαι Μεϑοδίου.
Ὀρισμένοι δίδουσιν προτεραιώτηταν εἰς τὸ ϑεολογιϰὸν περιεχόμενον ˙ Ἄλλοι, εἰς τὸν ποιητιϰὸν τονισμόν ˙ Ἄλλοι εἰς τὴν « ἰσοῤῥοποίαν” τῶν λέξεων ˙ Ἄλλοι εἰς τὴν ἁπλοποίσιν ˙ Ἄλλοι εἰς τὴν “ἀρχαΐζουσαν” ϰαὶ ἄλλοι εἰς τὴν “δημοτιϰὴν”

Ἐδῶ παραϑέτω ἐνδιαϕερουσαν ἔρευναν τοῦ Καϑολιϰοῦ ἱερέως, Marcel JOUSSE, τῆς ἐποχῆς τοῦ 1940. Ἐϕ’ὄσον ἐπισϰέϕϑηϰε πολλοὺς λαοὺς μὲ προϕοριϰὴν παράδοσιν, ἔϐγαλε συμπέρασμα ὄτι ἡ προϕοριϰὴ μνήμη μεταδίδεται διὰ μέσου τύπων. Τὸ ἀπέδειξε, ἀναμεταξὺ ἄλλων, ϰαὶ μὲ τὸ « Πάτερ ἡμῶν”, ὄπου μᾶς ἀναϕέρει τὰς διαϕόρους προϋπάρχουσας πηγὰς, ἐν τῇ Ἀραμαϊϰῇ, τοῦ ϰάϑε στίχου αὐτῆς τῆς προσευχῆς. Οὖτος, ὁ ἴδιος ὁ Κύριος μας ἐχρησιμοποίησε προϋπάρχοντας γλωσσιϰοὺς τύπους ἴνα μᾶς μεταδώσει μύνημα ϰαινὸν, τὸ ϰατὰ τοῦ ϑανάτου νίϰος ϰαὶ τῆς Ἀναστάσεως Αὐτοῦ.

Τὸ δεύτερον συμπέρασμα εἶναι ὄτι τὰ ϰείμενα τοῦ Εὐαγγελίου ἔχουσιν συμμετρίαν νοήματος : ὄτι λέγει ὁ ἕνας στίχος, τὸ λέγει ϰαι ὁ ἐπώμενος μὲ ἄλλον τρόπον. π.χ. :« Πάτερ ἡμῶν = ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς »

Τὸ τρίτο συμπέρασμα εἶναι ὄτι ὁ ϰάϑε « συμμετριϰὸς » τύπος, περιέχει ϰαὶ ϰάποιαν ϰίνησιν, ἡ ὀποία ἔχει σχέσιν μὲ τὸ περιεχόμενον, δηλαδὴ ὁ ϰάϑε τύπος περιέχει ϰαὶ « ϰινηματιϰὸν περιεχόμενον”.
π.χ. ἀτενίζοντας πρὸς τὰ οὐράνια, ἐνϑυμεῖται τις τὸ “Οὐρανοῖς”

Αἱ σημαντιϰότεραι ἐπιπτώσεις αὐτῶν τῶν συμπερασμάτων ἀϕορούσιν τὴν μετάϕρασιν τοῦ τελευταίου στίχου τοῦ « Πάτερ ἡμῶν » :

« ἀλλὰ ῥύσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ ».

Ἰδοὺ δύο μεταϕράσεις :

α) but deliver us from evil.

b) but deliver us from the Evil One.

Ἡ πρώτη δίδει ἐντύπωσιν ὄτι “τοῦ πονηροῦ” εἶναι μία ἀϕεραιματιϰὴ-abstract- ἰδέα, τὸ “ϰαϰόν”.

Ἡ δεύτερη λέγει ὄτι “τοῦ πονηροῦ” ἀϕορᾶ ϰάποιο ὣν (ϰαὶ ὄχι ἰδέαν), τουτέστι τὸν Διάϐολον, ἐξ οὖ ϰαὶ τὰ ϰεϕαλαία γράμματα.

Βάσει τῶν ἀραμαϊϰῶν πρὸ Χριστοῦ πηγῶν, ἀλλὰ ϰαὶ ϐάσει τῶν Πατέρων τῆς Ἐϰϰλησίας, γνωρίζομεν ὄτι “πονηρὸς” ἐστὶ ὁ διάϐολος. Τὸ ἴδιο συμπεραίνωμεν ϰαὶ ϐάσει τῆς “συμμετρίας τῶν στίχων. Καὶ τελιϰὰ, ϐάσει τῆς “ϰινηματιϰοῦ περιεχομένου” Ὁ Θεὸς δὲν εἰσήνεγϰε τὸν Ἰώϐ εἰς “ϰαϰὸν” ἀλλὰ εἰς τὸν Καϰὸν, τουτέστι τὸν Διάϐολον.


Μέϑοδος προσαρμώσεως τοῦ Χερουϐιϰοῦ Ὕμνου εἰς τὴν ἀγγλιϰὴν γλῶσσαν.

Ὕστερον αὐτῆς τῆς τοποϑέτησις τῆς ἐπιϰαιρότητος, διευϰρινίζω τὴν μέϑοδον προσαρμώσεως τοῦ Χερουϐιϰοῦ Ὕμνου εἰς τὴν ἀγγλιϰὴν γλῶσσαν.


Πρῶτον, ϰαὶ ϰυριεύον ϑέμα, διὰ τὰς προσαρμώσεις τῆς ψαλτιϰῆς εἶναι ἡ μετάϕρασις.
Θεωρῶ ὄτι αἱ ϰαλύτεραι ϰαὶ ϑεολογιϰῶς ὀρϑαὶ μεταϕράσεις εἶναι αἱ ἐξῆς:

1)Holy Transfiguration Monastery
ΗΟΛΥ ΤΡΑΝΣΦΙΓΘΡΑΤΙΟΝ ΜΟΝΑΣΤΕΡΥ
http://htmadmin.phpwebhosting.com/index.html
http://www.hocna.net/
278 Warren Street
Brookline, MA 02445-5997
Telephone (United States): (800) 227-1629 or (617) 734-0608
Boston area residents and calls from outside the United States:
(617) 232-2326 ορ (617) 734-0608
Fax: (617) 730-5783
E-mail: orders@thehtm.org
which is affiliated with the True Orthodox Church of Greece, following the traditional ecclesiastical calendar of the Orthodox Church (commonly known as the Old or Julian calendar
“Γνησίων Ὀρϑοδόξων Χριστιανῶν” =
Αἱ μεταϕράσεις δὲν ἔχουσιν περιεχόμενον προσηλιτισμοῦ, ϰαὶ χρησιμοποιῦνται ἀπὸ πολλὲς ἀναγνωρισμένες, ὑπὸ τοῦ Πατριαρχεῖου Κων/πόλεως, ἐϰϰλησίες.

2) Archimandrite (now bishop) Kallistos Ware ( of Diokleia)
Menaion and Triodion
St. Tikhon’s Seminary Press,
South Canaan, Pennsylvania 18459

Συσχέτησις ἔννοιας ϰειμένου ϰαὶ μουσιϰῆς
Δεύτερον, πρέπει νὰ ὑπάρχει σχέσεις ἀναμεταξὺ τοῦ ϰειμένου ϰαὶ τῆς μουσιϰῆς.
Στὴν προϰειμένην περίπτωσιν, ἡ μετάϕρασις “τὸν Τρισάγιον ὕμνον” προηγεῖται τοῦ “Τριάδι” ἐν τῇ ἀγγλιστῇ. Πρέπει ὁ συνϑέτης νὰ σεϐασϑεῖ τὸ ϰείμενον, ϰαὶ νὰ εὔρῃ λύσιν.
Ἐπειδὴ τὸ τέλος τοῦ ὕμνου ἔχει ὀλιγότερον περιεχόμενον ὡς πρὸς τὸ ἑλληνιϰὸν, ἐχρησιμοποίσα ἐϰτενέστερους μουσιϰοὺς τύπους ἐϰ τοῦ ἀντίστοιχου Χερουϐιϰοῦ τοῦ Κων/νου Πρωτοψάλτου μετὰ το “Τριάδι”. Ἐπειδὴ περιέχει ἤδη τύπους πλαγίου δευτέρου, τοὺς ἀπέϕυγα εἰς τὸ ἀγγλιϰὸν “Τριάδι”.

Ἐχρησιμοποίσα ἐπισης τύπους ὥστε ἡ μελωδία να ϰατεϐαίνει στὸ “μυστιϰῶς”, νὰ ἔχει τὸ ϰλασσιϰὸν “ζοωγόνον” ἄϰουσμα τετάρτου διατονιϰοῦ εἰς τὸ “Ζοωποιῷ”, ϰαὶ ϰατέϐασμα ἀπὸ τὸν Κε σὲ Πα διὰ τὸ “ἀποϑώμεϑα”.

Ἡ πηγὴ τοῦ ϰάϑε δανεινοζόμενου μουσιϰοῦ τύπου ἔχει σημειωϑεῖ ἄνωϑεν, ἐντὸς τοῦ μουσιϰοῦ ϰειμένου. Ἀξιοσημείωτος εἶναι ἡ ἐπίλεξης τῶν τύπων, πρῶτον ϐάσει τῶν λέξεων, ϰαὶ δεύτερον, ϐάσει τὸν τονισμὸν τῶν συλλαϐῶν (δηλαδή, ϰωδιϰοποίησις εἰς 01 ϰαὶ χρῆσις ἀντίστοιχων ἰδίων ἤ ὁμολόγων ϰλασσιϰῶν μουσιϰῶν τύπων).

Μεταγαϕὴ = Transcription = Transporto
Τέλος, ἡ μεταγραϕὴ εἰς τὴν Δυτιϰὴν μουσιϰὴν ἔγινε ϐάσει τῆς ψαλτιϰῆς ϕιλοσοϕίας. Ἡ ψαλτιϰὴ ϐασίζεται σὲ σχετιϰὰ διαστήματα, ϰαὶ σὲ ϕϑορές. Αὐτὸ λέγεται “modulation” στὴν Δυτιϰὴν μουσιϰὴν. Διὰ νὰ μὴν ἐπιϐαρύνεται ἡ „παρτιτούρα“ μὰ διέσεις, ϰαὶ ὑϕέσεις ϰαὶ σύγχρονες ἐντελῶς ἀνωϕελὲς “ἀναλύσεις”, μετέγραψα τὴν μουσιϰὴν ὡς ἐςτὶ γεγραμμένη ἐν ταῖς ϰλασσιϰαῖς ἐϰδόσεις.

Διὰ τὶς ϕϑορὲς, ἔχω δημιουργήσει νέον σύστημα.

Χρησιμοποιῶ Τεσσάρους ϰλεῖς «  signatures »


Τὸν διατονιϰὸν Δι, μὲ τὸν λατινιϰὸν χαραϰτήραν « D ».

Τον` Χρωματιϰὸν Δι, μὲ τὸν λατινιϰὸν χαραϰτήραν « C » προστίϑωντας το “m” διὰ τὸν μαλαϰὸν ϰαὶ τὸ “s” διὰ τὸν σϰληρὸν.

Τὸ ἐναρμόνιον Γα ἤ Ζω μὲ τὸν χαραϰτῆρα “H”

Αἱ χρώαι ἐϰϕράζονται αὔται μὲ τὰς ϰλεῖς Κε ἤ Γα = « S » διὰ τὸ σπάϑειον, Δι = « K » διὰ το ϰλιτὸν, ϰαὶ “Z” δια τὸν ζυγὸν.

Οὔτος, τὸ Χερουϐιϰὸν ἀρχίζει μὲ τὸν διατονιϰὸν Δι « D ».στο Sol. Τὰ ἐντὸς εἰσαγωγιϰῶν ἐπισημάνουν τὴν ϰατὰ στιγμὴν χρῆσιν τῆς ὑϕέσεως τοῦ Ζω, ἐν τῇ ϰαταϐάσει.

Εἰς τὴν δεύτερην ϕράσιν τοῦ “Trinity”, γίνεται χρῆσις τροχοῦ, μὲ ϕϑορὰ τοῦ διατονιϰοῦ Πα εἰς τὸν Κε. Κατ’ἀναλογίαν, ἔχω τοποϑετήσει τὴν ϰλείδα τοῦ διατονιϰοῦ Δι « D » ἐπὶ τοῦ ἄνω Re.
Τουτέστιν, δέν ϕϑορίζω τὸν Κε, ἀλλὰ δείχνω ποία εἶναι ἡ νέα ϰλίμαξ ϰαὶ σὲ ποιὸ σημεῖον τῆς πενταγράμμου εὐρίσϰεται ὁ νέος Δι.

Εἱς τὴν γραμμὴν “earthly”, ϐλέπωμεν τὴν χρῆσιν τοῦ σπάϑειου μέλους.

Ἐὰν ἐξηγήσωμεν σωστὰ τὸ modulation, ἔστω ϰαὶ νὰ δείξωμεν ὕϕεσιν σὲ ἤδη ἐλλάσσωνα διάστημα, οἱ προ-εἰδοποιμένοι δυτιϰοὶ ϑὰ ϰαταλάϐουν ὅτι δὲν ἔχει χρῆσιν.

Τὸ πείραμα ἔγινε μὲ ϕοιτητὰς μουσιϰολογίας ἐδῶ εἰς τὴν Γαλλίαν, μὲ προσαρμώσεις τοῦ “Χριστὸς` ἀνέστη” ϰαὶ “Ἐπὶ τὸν ποταμὸν”...: μὲ εὐχαρίστησαν ὄλοι διότι, διὰ πρώτην ϕορὰν, ἐϰατάλαϐαν τὴν νοοτροπίαν τῆς ψαλτιϰῆς χάριν ἀποϕυγῆς δυτιϰοπρεποῦς ἀναλυτιϰῆς ϰαὶ λεπτομεροῦς μουσιϰῆς γραϕῆς.

Τέλος, ἡ ψαλτιϰὴ τέχνη μεταδίδεται
διὰ λεπτοῦς ἰσσοροποίας
προϕοριϰῆς ϰαὶ γραπτῆς παραδόσεως,
ϰατὰ τὴν μέϑοδον μετάδωσις μνήμης
διὰ μέσου τύπων,
οἱ ὀποίοι ἔχουσιν ἐπιστημονιϰὸν ϰῦρος
ϰαὶ ἀποδεδειϰνυμένη ἰσχύει εἰς τὸ
νὰ ἀπελεϑερώνουν τοὺς ψάλλοντας,
ὦστε νὰ προσεύχανται
ὅλοι οἱ λαοὶ τῆς οἰϰουμένης
τῇ ἰδίᾳ γλῶσσᾳ αὐτῶν.


Σᾶς προσϰαλῶ νὰ ἐπισϰεϕϑῆτε ϰαὶ τὴν πρωσοπιϰήν μου ἱστοσελίδαν, ἡ ὀποία προσϕέρει δωρεὰν πολλὰ ϰλασσιϰὰ μαϑήματα ϰαὶ μεϑοδολογίαν μάϑησις.

(http://graeca.canto.ru/upload/MontrealPsaltiki/Psaltopedia/Psaltopedia.htm)

Σᾶς προσϰαλῶ νὰ ἐπισϰεϕϑῆτε:
(www.analogion.com)

ϰαὶ
(www.analogion.net)





Δύνασϑε νὰ ἐπιϰοινωνήσετε μαζί μου εἰς τὸ

g_michalakis@yahoo.fr

Θερμὲς εὐχὲς εἰς ὅλους, ὄπως
ὁ Νεογεννηϑεῖς Χριστὸς ϰαὶ Θεὸς ἡμῶν
ἐπαϰούσει τὰς δεήσεις τῶν ψαλλομένων ἐξ ἡμῶν
ὡς ϰαὶ τὰς προσευχὰς τῶν πιστῶν ἀϰροατῶν,
ϰι’ὄπως μᾶς χαρίσει εἰρήνην,
σωματιϰὴν ὑγίειαν
ϰαὶ σωτηρίαν τῶν ψυχῶν ἡμῶν.
GKM

To Nicolaos I. Pantelopoulos: Thank you very much for your help… please keep on correcting the remainder of the text!